'Eeuwig talent' Hylke Speerstra ontvangt de Fryske Anjer en duizendpoot Anne-Goaitske Breteler de Talintpriis
Tekst Maria Del Grosso | Foto Jacob van Essen | 10 november 2023
Verhalenvertellers Hylke Speerstra en Anne-Goaitske Breteler zijn vrijdag in woorden en met een geldbedrag geëerd voor hun werk. Speerstra kreeg 5000 euro en Breteler 1500 euro van de Friese afdeling van het Cultuurfonds.
Hij hoefde niet meer te vertellen hoe goed hij is, grapte Hylke Speerstra (87) uit Heerenveen aan het eind van een avond waarop hij uitgebreid in het zonnetje werd gezet. ,,Dat ha jim al dien’’, zei hij vrijdag na de uitreiking van een van de grootste culturele prijzen van Friesland, de Fryske Anjer.
De uitreiking werd omlijst door een programma vol Friese muziek en cultuur in de Statenzaal van het Provinsjehûs, met daarin ook een verwijzing naar de schrijver Speerstra, want muziekvereniging Eensgezindheid uit Tjerkwerd trad op en in dat dorp, of eigenlijk de buurtschap Iemswâlde, werd hij geboren. ,,Hylke kin syn doarp wol ferlitte, mar it doarp sil him noait ferlitte’’, zei jurylid Jan Blanksma daarover.
Biezemwein
Blanksma is eveneens afkomstig uit Tjerkwerd en weet dat Hylke als boerenzoon daar het schaatsen leerde en dat het dorp hem inspireert om te schrijven. Om te schrijven over die mensen die het peloton niet meer bijbenen kunnen, zei Bouke Oldenhof, toneelschrijver, dramaturg en producent, die in 2012 de Fryske Anjer won. Hij noemde Speerstra ,,de biezemwein fan de reis fan de Friezen troch de tiid.’’
Als mensen het soms niet meer bijbenen kunnen, dan verschijnt Speerstra, schetste Oldenhof. ,,Dizze minsken falle dy op. Do skriuwst harren libbensferhaal.’’ En zo kwamen de boeken tot stand over schippers, over emigranten, over schaatsenrijders, boeren en landverhuizers. ,,Do notearrest harren testamint fan de siel’’, aldus Oldenhof, verwijzend naar de titel van het laatste boek van Speerstra.
Ikoan
Commissaris van de Koning Arno Brok, tevens voorzitter van de afdeling Fryslân van het Cultuurfonds, wees erop dat Speerstra de meest gelezen schrijver in Friesland is en tevens ambassadeur van de Friese literatuur buiten Friesland. Voor de uitgave van zijn laatste boek stonden bij Steven Sterk in Gorredijk 200 man in de rij, refereerde Oldenhof. ,,Do hast it fermogen en de ynset om dyn wurk ûnder de minsken te bringen. Sa asto dat dochst, dat slagget net ien.’’
Speerstra werd geroemd als ‘ferhaleferteller yn ieren en sinnen’, chroniqueur, (literair) journalist, ‘skôger’, ‘fernijer fan it Frysk’, inspirator, boerenzoon, man van het platteland, romanticus pur sang en eeuwig talent. Brok noemde hem ,,ien fan de ikoanen fan Fryslân’. Ook werd hij omschreven als iemand die een ,,geweldige kennis’’ heeft van de Friese spreektaal en zo beeldend kan schrijven dat je helemaal opgaat in zijn verhalen. Een fietser, hardloper en schaatser bovendien, voegde zijn oud-collega Rimmer Mulder toe met wie Speerstra in de hoofdredactie van de Leeuwarder Courant werkte, na zijn journalistieke carrière bij het Fries Landbouwblad, De Koerier, weekblad Schuttevaer en het Agrarisch Dagblad.
Vol emotie vertelde Brok dat het wijlen Ben van der Knaap was geweest die als bestuurslid van de Friese Anjerafdeling had gepleit om de onderscheiding naar Speerstra te laten gaan.
Talintpriis
Veel lof ging deze avond ook naar de winnaar van de Talintpriis, Anne-Goaitske Breteler. die het een grote droom noemde dat haar tegelijkertijd met Speerstra de eer te beurt viel. Omdat ze respect heeft voor schrijvers als Hylke Speerstra, Geert Mak en ook haar dit jaar overleden vader Gerrit Breteler. ,,By harren fyn ik de ferhalen fan eartiids en dat ynspirearret my.’’
Anne-Goaitske Breteler ontvangt de Talintpriis uit handen van de voorzitter van de Friese afdeling van het Cultuurfonds, Arno Brok. Breteler is afgestuurd in antropologie en publieksgeschiedenis en werd verschillende malen creatieve duizendpoot genoemd. Ze schrijft boeken, columns, redactionele stukken, geeft lezingen, maakt podcasts en geeft vorm aan tentoonstellingen. Op de nationale televisie mocht ze verschillende keren haar zienswijze op de relatie stad en platteland geven. Haar boek De Traanjagers over walvisvaarders had door Hylke Speerstra geschreven kunnen zijn, als je het niet wist, merkte Oldenhof op. ,,In moai, kompleet minske’’, aldus Brok.
